Ojcostwo to niemałe wyzwanie nie tylko dla ciała, ale również i psychiki. O ile tzw. “instynkt macierzyński” został wielokrotnie zbadany, to neuronauka wciąż docieka o przyczynach i rozwoju więzi między ojcem a potomstwem. Wiemy, że określone obszary mózgu przyszłych ojców wpływają na przetwarzanie informacji społecznych, samoświadomość, regulację emocji i kontrolę poznawczą. Co jeszcze mówi nam nauka?
Choć historycznie zwracano uwagę na rolę matek w wychowywaniu dzieci, naukowcy badają również wpływ ojców na rozwój dziecka. Jeszcze przed urodzeniem dziecka wyobrażenie o tym, kim mogą być, nabiera kształtu w umyśle przyszłych rodziców, w różnym stopniu kształtując ostateczne przywiązanie, jakie rodzice będą mieli po urodzeniu dziecka.
Cztery aspekty bycia ojcem
Ostatnie badania zidentyfikowały cztery kluczowe aspekty zostania ojcem:
- „moment wyzwalający”, kiedy pojawia się rzeczywistość posiadania dziecka;
- etap „świadomości odpowiedzialności”, kiedy implikacje zostania ojcem zaczynają być spójne;
- etap „przejścia do ojcostwa”, kiedy tożsamość przybiera bardziej spójny, sformułowany kształt;
- i wreszcie „konflikt emocjonalny”, obejmujący ewolucję i przetwarzanie konkurujących ze sobą emocji, pragnień, myśli i oczekiwań.
Podobnie jak zdrowie psychiczne matek wpływa na dzieci, tak samo, kiedy ojcowie są niespokojni lub przygnębieni, wpływa to na dostępność emocjonalną i zdolność rodzicielską. Właściwe podejście mentalne jest ważne we wszystkich związkach, a zdolność do mentalizacji opiekuna jest szczególnie niezbędna do optymalizacji rozwoju psychospołecznego dziecka, co ma głęboki wpływ na rozwijający się mózg.
Neuronauka więzi i empatii
Badania z dyscypliny neuronauki więzi identyfikują kluczowe regiony mózgu zaangażowane w pokrewieństwo. Niewiele badań dotyczyło jednak rzeczywistej aktywności mózgu ojców oraz tego, jak łączy się ona z więzią ojców z niemowlętami i późniejszymi zachowaniami opiekuńczymi.
Badania ogłoszone w czasopiśmie Social Neuroscience (2022) przez Marshalla i współpracowników zbadały łączność mózgu u 40 ojców, koncentrując się na obszarach mózgu związanych z teorią umysłu, skorelowanych z miarami empatii, przywiązania rodzic-dziecko i zachowaniami rodzicielskimi. Pierwszy etap badania miał miejsce w połowie i późnej ciąży, a drugi 6 miesięcy po urodzeniu dziecka. W tym badaniu naukowcy przyjrzeli się „połączeniu funkcjonalnej w stanie spoczynku” (RSFC), sposobowi mierzenia aktywności mózgu, gdy osoby nie są zaangażowane w żadną konkretną aktywność ukierunkowaną na cel. Mózg spędza 50% czasu w stanie spoczynku. RSFC odzwierciedla podstawowe funkcje poznawcze, stany emocjonalne i motywacyjne oraz skłonności behawioralne.
Mózgi ojców zostały zeskanowane za pomocą funkcjonalnego rezonansu magnetycznego i przeanalizowane pod kątem łączności między różnymi kluczowymi obszarami. Mężczyźni wypełnili pomiar empatii, Indeks Reaktywności Interpersonalnej, skupiając się na dwóch wymiarach: Empatycznej Troski i Przyjmowania Perspektywy. Drugi krok miał miejsce w obecności dziecka, przy użyciu Inwentarza Przywiązania Macierzyńskiego (stosowanego również dla ojców) do pomiaru więzi oraz Kwestionariusza Rodzicielstwa Małych Dzieci — wersja dla niemowląt, aby przyjrzeć się dwóm wymiarom zachowań opiekuńczych wspierających i planujących z wyprzedzeniem.
Empatia ojcowska najważniejsza
W badaniu przyszli ojcowie z większą łącznością w stanie spoczynku między obszarami mózgu zgłaszali większą empatię poznawczą, a zwłaszcza większą zdolność do przyjmowania własnej perspektywy. Wcześniejsze prace wykazały, że jakość ojcostwa wiąże się z pozytywnymi wynikami dla dzieci, w tym niższymi wskaźnikami problemów psychologicznych i behawioralnych, lepszym rozwojem poznawczym i emocjonalnym oraz osiągnięciami edukacyjnymi.
Wspieranie empatii i teorii umysłu prawdopodobnie poprawi więzi i wyniki rodzicielskie. Aby opracować i przetestować modele interwencji, konieczne są przyszłe badania z wykorzystaniem metod terapeutycznych, w tym terapii opartych na przywiązaniu i mentalizacji, oraz metod opracowanych w celu zmniejszenia przenoszenia traumy i łagodzenia wpływu depresji, lęku i powiązanych problemów. Ojcowie, którzy doświadczają empatii, mają dobre więzi i doświadczają poczucia własnej skuteczności jako świeżo upieczeni rodzice, częściej doświadczają osobistej satysfakcji i dobrego samopoczucia, tworząc zdrowy fundament dla relacji z dzieckiem na całe życie.
Źródło: Psychology Today
Dostęp dla wszystkich
Wolny dostęp
Ten materiał dostępny jest dla wszystkich czytelników Chcemy Być Rodzicami. Ale możesz otrzymać więcej posiadając Kontro Premium!